نجوم (نشریه داخلی)

شناسنامه نشریه داخلی3

موضوع : نجوم                                      عنوان : اخترشناسی

جمع آوری اطلاعات :

رومینا قنبری

تحریر :

مهسا علیدادی

      تهیه منابع :

زینب حسینی

طرح روی جلد :

سمانه شاهوردی

آدرس :

 شهرکرد – رحمتیه – شورای دانش آموزی فرزانگان – متوسطه دوم

سال تحصیلی99-98

سرمقاله :

اَختَرشناسی، ستاره‌شناسی یا نجوم به دانشِ بررسی موقعیت، تغییرات، حرکت و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی اشیاء آسمانی» ازجمله ستاره‌ها، سیاره‌ها، دنباله‌دارها، کهکشان‌ها و پدیده‌هایی مانند شفق قطبی و تابش زمینهٔ کیهانی گفته می‌شود که منشأ آن‌ها در خارج از جوّ زمین است. اخترشناسی با رشته‌هایی همچون کیهان شناسی، فیزیک، شیمی و فیزیکِ حرکت ارتباط تنگاتنگ دارد. (اگر فقط ستاره‌ها مطالعه شوند به آن اخترشناسیِ ستاره‌ای گفته می‌شود.

اخترشناسی یکی از قدیمی‌ترین علوم است. اخترشناسان در تمدن‌های اولیهٔ بشری به‌دقت آسمان شب را بررسی می‌کردند و ابزارهای سادهٔ اخترشناسی از همان ابتدا شناخته‌شده بودند. با اختراع تلسکوپ، تحولی عظیم در این رشته ایجاد شد و دوران اخترشناسی جدید آغاز شد.

در قرن بیستم، رشتهٔ اخترشناسی به دو رشتهٔ اخترشناسی رصدی و اخترشناسی نظری تبدیل شد. در اخترشناسی رصدی به‌دنبال گردآوری داده‌ها و پردازش آن‌ها و همچنین ساخت و نگهداری ابزارهای اخترشناسی هستیم. در اخترشناسی نظری به‌دنبال کسب اطمینان از صحت نتایج به‌دست‌آمده از مدل‌های تحلیلی و تحلیل‌های کامپیوتری هستیم. این دو رشته یکدیگر را تکمیل می‌کنند؛ به این ترتیب که کار اخترشناسی رصدی ارائه شرحی بر رصدها و وظیفه اخترشناسی نظری اثبات عملی نتایج پیش‌بینی‌شده در نظریه‌هاست. با استفاده از یافته‌های اخترشناسی می‌توان نظریه‌های بنیادین فیزیک مانند نظریه نسبیت عام را آزمایش کرد. در طول تاریخ، اخترشناسان آماتور در بسیاری از کشف‌های مهم اخترشناسی نقش داشته‌اند و اخترشناسی یکی از محدود رشته‌هایی است که در آن افراد آماتور نقشی بسیار فعال دارند و مخصوصاً در کشف و مشاهده پدیده‌های گذرا و محلی امیدوارکننده، ظاهر شده‌اند. علم اخترشناسی مدرن را نباید با علم احکام نجوم (طالع‌بینی یا اخترگویی) مقایسه کنیم چراکه در طالع‌بینی یا اخترگویی اعتقاد بر آن است که امور انسان‌ها با موقعیت اجرام سماوی در ارتباط است. اگرچه اخترشناسی و طالع‌بینی یا اخترگویی دو رشته‌ای هستند که منشأ یکسانی داشته‌اند اما بیشترِ اندیشمندان بر این باورند که این دو رشته از هم جدا شده‌اند و تفاوت‌های بسیاری بین آن‌ها وجود دارد.

احادیث و روایات

حدیثی از رسول الله(س) درباب نجوم:

حاکم نیشابورى در مستدرک از ابن عباس» نقل مى‏کند که پیغمبر گرامى اسلام (ص) فرمود:النجوم امان لأهل الارض من الغرق، و اهل بیتى امان لامتى من الاختلاف، فاذا خالفتها قبیلة من العرب اختلفوا فصاروا حزب ابلیس!:

ستارگان براى اهل زمین مایه امنیت و نجات از غرق شدن در دریاست (زیرا در زمانهاى گذشته که قطب نما اختراع نشده بود، بهترین راه براى پیدا کردن مقصد در سفرهاى دریا ستارگان آسمان بودند) و اهل بیت من امان و مایه نجات امتم از اختلافاتند، پس هنگامى که قبیله‏اى از عرب با آنها مخالفت کنند، اختلاف در میان امت ظاهر مى‏شود و آنها حزب شیطان خواهند شد.

حاکم بعد از ذکر این حدیث مى‏گوید:هذا حدیث صحیح الاسناد: این حدیثى است که اسنادش صحیح است.

حدیثی از امام صادق(ع) درباب نجوم:

مرحوم کلینى از عبدالرحمان بن سیابه روایت کرده که او گفت:

به امام صادق(ع) عرض کردم: فدایت گردم مردم مى‏گویند نظر و کاوش درعلم نجوم صحیح نیست ولى من آن را خوش دارم، اگر به دین من زیان‏وارد مى‏کند مرا بدان نیازى نیست و از آن صرف‏نظر مى‏کنم؟ فرمود: به‏دین تو ضرر نمى‏زند، سپس افزود شما در چیزى به کاوش پرداخته‏اید که‏کثیرش را درکتان قابل نیست و قلیلش هم سودآور نمى‏باشد

کلینى: روضه کافى، ص 195- 210، نشر ى، 1389ه. ق 1348ش- وسائل الشیعه: ج‏12، ص 102 به کوشش ربانى شیرازى.

حدیثی از امام کاظم(ع) درباب نجوم:

امام موسی کاظم فرمودند : بعد از علم قرآن هیچ علمی شریفتر از دانش اختران و اخترشناسی نیست ، چرا که این دانش علم پیامبران ، اوصیاء و وارثان پیامبران است . ما پیشوایان شیعه نیز آن را می دانیم و به این دانش آگاهی کامل داریم و منکر آن نمی شویم.

آشنایی با واژه نجوم:

کلمه ی نجوم مردم را اغلب به یاد خیره شدن به آسمان شب،این طبیعت فراموش شده وعکس های بسیار زیبایی که توسط تلسکوپها گرفته شده می اندازد،در حالی که نجوم یک علم است و علم نجوم یعنی کار زیاد و مداوم .
تصوری که مردم از یک منجم دارند این است که او را فردی می پندارند که به وسیله ی یک تلسکوپ در یک رصدخانه ی سرد وتاریک مشغول نگاه کردن به آسمان شب است(خوشبختانه اینگونه منجمان سخت کوش پس از گذشت اندکی دیگر تحمل نخواهند داشت)،منجمان تنها اندکی از وقتشان را صرف رصد با تلسکوپ می کنند و در رصد خانه ها معمولا دوربین ها و تلسکوپها و سایر تجهیزات توسط کامپیوترها در یک اتاق گرم نسبتا روشن به وسیله ی منجم کنترل می شوند.

کلمه ی نجوم جمع نجم به معنی ستاره است. اماواژه یastronomy یعنی معادل انگلیسی کلمه ی نجوم از 2 واژه یونانی astronبه معنای ستاره و nomos به معنای قانون گرفته شده است.
نجوم علمی است که به مطالعه ی حرکات ، ساختار،ویژگی های همه ی اجرام سماوی مثل ستارگان،سیارات و کهکشانها و به تکامل و سرنوشت آنها می پردازد.ویژگی هایی مثل:جرم،رنگ،دما،ترکیبات و .
علم نجوم پاسخ به سوالات و کنجکاوی های بشر پیرامون جهانی است .

آیا شنیده اید:

یکی از قدیمی ترین علومی که در دنیا وجود دارد علم ستاره شناسی و نجوم است و اگر چه هزاران سال است که انسان ها این علم را می دانند و دنیای شگفت انگیز ستاره ها را مورد مطالعه قرار داده اند اما ما هنوز هم دانش بسیار کمی از بسیاری از واقعیت هایی که در جهان اتفاق می افتد داریم. همین چیزهای اندکی که از این علم می دانیم هم واقعا شگفت انگیز و حیرت آور است و بسیاری از آن ها هم گیج کننده. در هر صورت در این نوشتار از الی گشت سعی کرده ایم تا شما را با دنیای عجیبی از حقایق نجوم آشنا کنیم تا بتوانیم حداقل اطلاعاتی هر چقدر کم و اندک از این دنیای شگفت را در اختیارتان قرار دهیم. مطالب بعدی از دنیای علم را هم که در آینده خواهید دید دنبال کنید.

ما فقط قادریم تا حدود ۵ درصد از ماده ی این جهان هستی را کشف کنیم. بقیه ی جهان از ماده ای نامرئی تشکیل شده است که به آن ماده ی تاریک می گویند و همچنین فرمی رازآلود از انرژی در این جهان هستی وجود دارد که به آن انرژی تاریک می گویند.

در حقایق نجوم و در این جهان هستی دسته ای از ستاره ها به نام ستاره های نوترونی وجود دارند که از آن ها به عنوان ستاره های در حال مرگ یاد می شود. این ستاره ها بسیار کوچک و چگال هستند و از فروپاشی ستاره های بسیار بزرگ به وجود آماده اند با این حال وزنی برابر تقریبا ۱۰۰ میلیون تن دارند! این ستاره ها از تندترین ستاره هایی هستند که دانشمندان تا به حال مورد مطالعه قرار داده اند به طوری که با سرعت باورنکردنی ۵۰۰ بار در ثانیه دور خود می چرخند!

هسته ی خورشید انرژی ای برابر انرژی ۱۰۰ بیلیون بمب هسته ای را در هر ثانیه رها می کند. همه ی این مقدار انرژی راه خود را از بین چندین لایه ی خورشید به بیرون پیدا می کند و این سفر هزاران سال به طول می انجامد. انرژی خورشیدی گرما و نور را به بیرون ساطع می کند و همین سیستم است که منظومه ی خورشیدی را قدرتمند می کند.

گالیلئو گالیله که دانشمند و مخترع سرشناس ایتالیایی است را معمولا به طور اشتباه مخترع تلسکوپ می دانند که این طور نیست و تاریخ دانانی که حقایق نجوم را بازگو کرده اند بر این باورند که سازنده ی عینک یعنی یوهان لیپرشای سازنده ی تلسکوپ بوده است و گالیله در واقع اولین کسی بوده است که از تلسکوپ برای مطالعه ی جهان خارجی استفاده کرده است تا به کشفیات برسد.

کهکشان گردابی که نام علمی آن در بین دانشمندان M51 است در واقع ۲ بازوی چرخشی است که بین ۲۵ تا ۳۷ میلیون سال نوری از کهکشان راه شیری دور است ولی با این حال با یک تلسکوپ آماتور هم قابل دیدن است.

سیاه چاله ها بسیار غلیظ هستند و نیروی گرانش بسیار قوی ای دارند که هیچ چیز حتی نور هم نمی تواند از کوپلینگ های گرانشی آن ها در امان باشد اگر چه شرایطی غیر طبیعی وجود دارد که در آن فرمی از تشعشع که به آن تشعشع هاوکینگ می گویند می تواند از این نیروی گرانش عظیم فرار کند.

وقتی که سیاه چاله های بزرگ به هم برخورد می کنند از آن ها امواج گرانشی رها می شود. البته در گذشته هم این انتظار می رفت که این امواج وجود داشه باشند با این حال اولین بار در سال ۲۰۱۵ بود که به طور رسمی این امواج شناسایی شدند.اگر انسان به یکی از سیاه چاله ها نزدیک شود به وسیله ی نیروی گرانشی فوق العاده ی آن به داخل کشیده می شود، اول تاثیر آن روی پاهای شما خواهد بود یعنی اول پاها را به داخل خود می کشاند و بعد از آن سر شما را و این نیرو به اندازه ای عظیم است که سر شما را از بدن جدا می کند، تجربه ای که امکان ندارد از آن جا سالم به در ببرید!

نوری که از ستاره ها و کهکشان های راه دور ساطع می شود، طی زمانی بسیار طولانی به ما می رسد و آن قدر این زمان طولانی است که فکر می کنیم آن ها موجودیت هایی از زمان گذشته هستند. به عنوان مثال می توان نور خورشید را در نظر گرفت که ۸٫۵ دقیقه طول می کشد تا به زمین برسد! نزدیک ترین ستاره ای که به ما قرار دارد Proxima Centauri نام دارد که ۴٫۲ سال نوری از ما دورتر است  به همین دلیل مثل ۴٫۲ سال نوری قبل دیده می شود.

شاید باورتان نشود اما یک روز در ونوس ۲۴۳ روز در روی زمین طول می کشد و هر یک سال در ونوس ۲۲۴٫۷ روز است و نکته ی عجیب تری که در مورد آن وجود دارد این است که ونوس روی محور خودش به عقب می چرخد! این واقعا پدیده ی عجیبی است که در سیاره های دیگر منظومه ی شمسی دیده نمی شود.

اگر چه ونوس نسبت به عطارد فاصله ی دورتری به نسبت خورشید دارد ولی سطح گرمتری دارد و داغ تر است. علاوه بر این ونوس به آرامی می چرخد.

بر خلاف تصور عموم که فکر می کنند فضا خالی است اصلا این طور نیست و بلکه بهتر است بگوییم خلا وجود دارد اما چیزی که مشخص است این است که اتم های کمی از ماده در هر متر مکعب از فضا وجود دارد. فضای بین کهکشان ها هم که زمانی تصور می شود فضای خالی است در واقع با مولکول هایی از گاز و ذرات غبار پر شده است.

این جهان پر از کهکشان هایی است که آن هایی که از ما دورتر هستند مدام در حال حرکت کردنند و طبق تحقیقاتی که دانشمندان روی سرعت حرکت و نحوه ی حرکت کهکشان های انجام اده ان به نتایج جالبی رسیده اند. آن ها فهمیده اند که کهکشان هایی که از ما بسیار دور هستند با سرعتی برابر ۹۰ درصد سرعت نور در حال حرکت هستند! و این یکی از جالب ترین حقایق نجوم است که تا به حال دانشمندان به آن رسیده اند.

از زندگی بزرگان بیاموزیم

 گالیلو گالیور

منجم و فیزیک دان ایتالیایی در ۱۵ فوریه ی ۱۵۶۴در پیزا به دنیا آمد او فرزند یکی از نجیب زاده گان فلورانسی بود که به موسیقی و ریاضیات علاقه داشت پدرش که ریاضی دان بود مایل بود فرزندش را به تحصیل طب بگمارد زیرا درآمدی که یک پزشک داشت بیشتر از یک ریاضیدان بود

او در سال ۱۵۸۱ که دوره ی تعالی فکری او بود وارد دانشگاه پیزا شد ام بر اثر یک حادثه ی عجیب تحصیلات او در زمینه ی طب نا تمام ماند وبه این صورت که در یکی از مراسم مذهبی در کلیسا با مشاهده ی چهل چراغی که در بالای سرش در نوسان بود توجه او را به خود جلب کرد متوجه شد که این نوسان ها در فاصله زمانی مشخصی ایجاد میشودوی برای تعیین زمان هر نوسان از نبض خود استفاده کرد او توانست زمان هر نوسان را تخمین بزند به دنبال این رویداد گالیله بر خلاف میل پدر به مطالعه ی هندسه مشغول شد در سال ۱۵۸۹به سمت استادی ریاضیات در دانشگاه پیزا منصوب شد گالیله هنگامی که مقام ثابتی را پیدا کرد در صدد آن بر آمد که بطلان فرضیه ارسطو را از طریق تجربه و هم از راه دلیل استنتاجی و ریاضی اثبات کند و ثابت کند که با کوپرنیک مخالفتی ندارد اما با مخالفت مردم روبرو شد و برای این که مقامات با نفوذ و عالی رتبه مزاحم او نشوند در دانشگاه پادوا مشغول به کار شد و در آن جا توانست بهترین کار علمی اش را انجام دهد .

گالیو گالیله استدلال های ریاضی خود را با استفاده از روش های هندسی یونان قدیم انجام داد گالیله با استفاده از روش های قدیمی و کهن شروع کرد و آن قدر پیشرفت کرد تا توانست مکانیک نوین را پایه گذاری کند بزرگ ترین نقش گالیله در تاریخ علم این بود که وی برای اولین بار حرکت را بر اساس الفاض ریاضی مطرح کرد و بیان داشت که هر تغییری را باید به صورت ریاضی بیان کرد روش تعلیم وتدریس گالیله دردانشگاه پادوا به قدری باعث شهرت وی گشت که بیشتر اشراف و بزرگان در صدد جلب وی به محافل خود برآمدند گالیله در پادوا از طریق مکاتبه ارتباط داشت گالیله در این زمان موفق به ساختن تلسکوپش شد و آن گاه دوربین خود را متوجه آسمان ساخت وی سرانجام در سال ۱۶۴۲ چشم از جهان فروبست .

ابوعبدالله محمد بن موسی الخوارزمی

خوارزمی ابو جعفر محمد بن موسی از دانشمندان بزرگ ریاضی و نجوم می باشد از زندگی خوارزمی چندان ا طلاع قابل اعتمادی در دست نیست بجز اینکه وی در حدود سال 780 میلادی در خوارزم(خیوه کنونی) متولد شد شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات بویژه در رشته جبر انجام داده به طوری که هیچیک از ریاضیدانان قرون وسطی مانند وی در فکر ریاضی تاثیر نداشته اند .اجداد خوارزمی احتمالاٌ اهل خوارزم بودند ولی خودش احتمالاٌ از قطر بولی ناحیه ای نزدیک بغداد بود. به هنگام خلافت ماموی عضو دارالحکمه (مجمعی از دانشمندان در بغداد به سرپرستی مامون )گردید خوارزمی کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نیز کتابی در این رشته نوشت .

الجبر و المقابله که به مامون تقدیم شده کتابی است در باره ریاضیات مقدماتی و شاید نخستین کتاب جبری باشد که به عربی نوشته شده است .دانش پژوهان بر سر این که چه مقدار از محتوای کتاب از منابع یونانی و هندی و عبری گرفته شده است اختلاف نظر دارند معمولاٌ در حل معادلات دو عمل معمول است خوارزمی این دو را تنقیح و تدوین کرد و از این راه به واردساختن جبر به مرحله علمی کمک شایانی انجام داد اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد رساله ای است مقدماتی در حساب که ارقام هندی(یا